پرندگان کوخرد

 نام فارسی: بلبل خرما
نام محلی: بلبلو (بلبلی)
نام علمی: Pycnonotus leucogenys
نام انگلیسی: White-cheeked Bulbul یا White-eared Bulbul

بلبل خرما در گويش جنوب ایران و مخصوصا استان هرمزگان معروف است به بلبل و کمتر کسی می‌داند که این همه شعر در مورد گل و بلبل و تعریف از صدای بلبل، در وصف این پرنده نیست و بلبل اصلی را بسیاری از مردم جنوب ندیده‌اند و نمی‌شناسند. البته بلبل خرما هم بیشتر اوقات در حال آواز خواندن است و صدای دلنشینی دارد و همچنین ترکیب پرهای سیاه و سفید و زرد و روتنه‌ی قهوه‌ای روشنش، در کنار صدای زیبایش، این پرنده را بیشتر دوست داشتنی می‌سازد. 

اين پرنده حدود 18 سانتيمتر طول دارد. پرهای پوششی زير دمش زرد رنگ و نوک دمش به طور مشخصی سفید است. سری سیاه و لکه‌ی سفید بزرگی در گونه دارد که به سادگی آن را از سایر پرندگان متمایز می‌سازد. همین لکه‌ی سفید گونه باعث شده تا در بسیاری از کشورهای جهان، این پرنده را بلبل گونه سفید یا بلبل گوش سفید بنامند. نژادی که در جنوب ایران وجود دارد leucotis  می‌باشد که تاجی بسیار کوتاه در انتهای تارکش دیده می‌شود. این پرنده از حشرات، کرم‌ها، ملخ و خرما در جنوب تغذیه می‌کند و میوه‌های سیب و انگور را نیز بسیار دوست دارد. نر و ماده هم‌شکل هستند.

بلبل خرما در درختان و بوته‌ها و باغ‌ها، نخلستان‌ها و همچنین در نزدیکی و بر روی درختان منازل مسکونی نیز به سر می‌برد. بومی جنوب ایران است اما در سال‌های اخیر در تهران و برخی شهرهای شمالی کشور نیز دیده می‌شود و توانسته است با آب و هوای این مناطق سازگاری پیدا کند.

در کوخرد و شهرستان بستک، آمدن بلبل در منزل که همراه با آواز خواندن نیز است، دلیل بر خوش یمنی و خبر خوش است و تصور مردم بر این است که حضور بلبل و آوازش مژده‌ای است برای انجام کاری نیک و یا رسیدن خبری خوش در آینده‌ای نزدیک.

قبل از آمدن تلفن،  تلفن همراه و وسایل ارتباطی دیگر، چون بیشتر مردم منطقه‌ی بستک در کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند بحرین، امارات عربی متحده، قطر، کویت، عربستان سعودی و ... به کار مشغول بودند و به دلیل بالا بودن هزینه‌ی سفر و نبودن وسیله‌ی نقلیه‌ی مناسب ماه‌ها و گاهی سال‌ها مسافرتشان به طول می‌انجامید، آمدن بلبل و آواز خواندن آن نشانه‌ای بود از برگشتن مرد خانه و خوشحالی خانواده و اقوام و همسایگان. به خصوص مرسوم بود کسانی که از خارج می‌آمدند برای دوستان و همسایگان و قوم و خویشان هدیه و سوغاتی نیز به همراه می‌آوردند.

در گذشته وقتی بلبل وارد منزل می‌شد، معمولا فردی از افراد خانواده سؤالی را مطرح می‌کرد و منتظر می‌شد تا بلبل در جواب سؤال وی آواز بخواند، مثلا می‌گفت: بلبل، اگر فلانی از سفر می‌آید آواز بخوان. یا اگر بابا برای بچه‌ها سوغاتی می‌فرستد سه دفعه آواز بخوان. در این مواقع اگر بلبل بلافاصله آواز می‌خواند دلیل بر این بود که به زودی این اتفاق خواهد افتاد.

بلبل خرما زود با انسان انس می‌گیرد و دستی می‌شود و در حالت عادی هم زیاد از انسان نمی‌ترسد. مردم هم بلبلو را بسیار دوست دارند و آن را اذیت نمی‌کنند و نمی‌کشند و جوجه‌های آن را بر نمی‌دارند. بزرگترها هم به کودکان توصیه می‌کنند تا بلبلو را اذیت نکنند. حتی در هنگام برداشت محصول خرما، مقداری از خرمایی که بر زمین ریخته را جمع نمی‌کنند و آن را برای بلبل خرما باقی می‌گذارند.

شاعران محلی کوخرد، گاهی از آواز بلبل تعریف و تمجید کرده‌اند و گاهی هم آن را ناله‌های زاری در فراق دوست و یار خود دانسته‌اند. محمد رفیع روز‌دار شاعر پر آوازه‌ی کوخرد، چهچه زدن بلبل را از مستی‌اش می‌داند و می‌گوید:

چــرا  ای  وِل، دَم  دروازه    جاتِــــن       تو خوت سَروِش، چرا با مو جفاتِن

عکس بلبل خرما بر روی تمبر بعضی کشورهای دنیا نیز نقش بسته است.