نام فارسی: چکچک دُم سفید
نام محلی: گَلا – گَلَی – سوختَه ی
نام علمی: Oenanthe monacha
نام انگلیسی: Hooded Wheatear



این پرنده همانند سایر چکچک ها به راسته ی گنجشک سانان (Passeriformes) و تیره ی توکایان (Turdidae) تعلق دارد (البته در حال حاضر عموماّ این پرنده را در تیره ی مگس گیریان (Muscicapidae)  قرار می دهند). حدود 17  سانتی متر طول دارد. دم و بال هایش بلند است. منقارش نیز بلند و اندکی کلفت است و باعث جلب توجه می شود. پروازش شبیه پروانه است و در هنگام شکار حشرات، شبیه مگس گیر راه راه به نظر می آید. در حال حاضر عموماّ این پرنده را در تیره ی مگس گیریان (Muscicapidae)  قرار می دهند ولی در کتاب ها و وب سایت های فارسی، در تیره ی توکایان قرار دارد.(منبع)

 
رنگ پرنده ی نر و ماده شبیه همدیگر نیست. پرنده ی نر گلو و روتنه اش همانند چکچک سیاه شکم سفید، سیاه است واین سیاهی تا وسط سیننه اش ادامه دارد. دمش سفید است و فقط شاهپرهای میانی مانند روتنه اش سیاه است. البته دو لکه ی سیاه نیز در انتهای پرهای کناری دُم دیده می شود. در پاییز پرنده ی نر و پرنده ی جوان، رگه های سفیدی در گلو، پرهای دُم و روتنه ی سیاهشان دیده می شود و همچنین پایین زیرتنه،‌دمگاه و کناره های دُمشان به رنگ نخودی کمرنگ دیده می شود.
در پرنده ی ماده، روتنه به رنگ شمی قهوه ای مایل به خاکستری و تا دمگاه و پرهای پوششی دُم به رنگ نخودی دیده می شود در حالی که پرهای میانی و پرهای حاشیه ی دُم قهوه ای تیره است.  زیرتنه اش سفید خاکستری کناره های سینه، پهلوها و پرهای پوششی زیر دُم نخودی روشن است. پرنده ی نابالغ شبیه پرنده ی بالغ ماده است.

علت اینکه در زبان انگلیسی این پرنده Hooded Wheatear  نامیده می شود این است که پوشش سطح بالایی سر پرنده ی نر، سفید رنگ است و به نظر می آید کلاهک یا روپوش سفیدی بر سر دارد.

 

چکچک دُم سفید در دره های دور افتاده، صخره ها، دره ها و مناطق کویری و بایر که معمولا بدون پوشش گیاهی هستند به سر می برد. معمولاّ در مناطقی که حدود 1400 متر از سطح دریا ارتفاع دارند دیده می شود. به جز فصل زادآوری، در بقیه ی فصول تنها زندگی می کند. در سوراخ صخره ها آشیانه می سازد و به طور معمول 3 تا 5 تخم آبی کمرنگ با لکه های رنگی می گذارد. حدود 14-15 روز مادر بر روی تخم ها می خوابد تا جوجه ها از تخم خارج شوند. جوجه ها معمولاّ 14-15 روز  توسط پرنده ی نر و ماده تغذیه می شوند و سپس لانه را ترک می کنند. از بی مهرگان و حشراتی مثل ملخ، سوسک، سنجاقک، پروانه، ‌شب پره، زنبور تغذیه می کند و معمولاّ آن ها را دنبال کرده، در هوا و در حال پرواز شکار می کند.  در مناطق عشایر نشین ممکن است از کنه های سطح بدن حیواناتی مانند شتر نیز تغذیه کند. در جنوب و جنوب شرقی ایران به تعداد اندک به صورت بومی دیده می شود.
معمولاّ پرنده ی بی سر و صدایی است و فقط پرنده ی نر گاهی صدای سوت مانندی تولید می کند.