پرندگان کوخرد

کمرکولی بزرگ از راسته ی گنجشک سانان(Passeriformes) تیره ی کمرکولیان(Sittidae) می باشد. تنها سه گونه کمرکولی در ایران وجود دارد: کمرکولی جنگلی، کمرکولی کوچک و کمرکولی بزرگ. کمرکولیان پرندگانی کوچک، با دم کوتاه و بالا رونده از درختان و صخره ها هستند که نر و ماده همشکل هستند. تنها پرندگانی هستند که عادت دارند از درخت یا صخره به حالت راه رفتن پایین بیایند. از نرم تنان، مغز و دانه ی گیاهان تغذیه می کنند. با منقار قوی شان ضربه ی محکمی به دانه های سخت گیاهان وارد می کنند و پس از خورد کردن، مغز آن را می خورند. در شکاف یا سوراخ درختان آشیانه می سازند.

کمرکولی بزرگ حدود 19 سانتی متر طول دارد. روتنه اش آبی خاکستری و زیرتنه سفید تا نخودی کمرنگ است. پهلوهایش قرمز خرمایی است و تا نزدیک دم امتداد دارد. سطح پایینی صورت و گلویش سفید است. خط چشمی سیاه براق و مشخصی دارد که این خط تا پشت سرش امتداد دارد و به تدریج پهن تر می شود. خط چشمی کمرکولی کوچک کوتاه تر است و اندازه اش نیز کوچک تر است و از روی همین دو مشخصه می توان این دو را از همدیگر تشخیص داد. منقار کمرکولی بزرگ خاکستری رنگ و بزرگتر از کمرکولی کوچک است و گردنش نیز ضخیم تر است. پاهایش نیز خاکستری رنگ است.

این پرنده بسیار پر سر و صدا است و صدای بلندش از فاصله ی دور شنیده می شود و می توان از روی همین صدا به وجودش پی برد. در هنگام سر و صدا انعکاس صدایش در صخره ها را می توان از چندین متر دورتر شنید.
گوش کنید:

البته گاهی هم بی سر و صدا در کنار چشمه ها و آب های موجود در کوهستان به همراه پرندگانی مثل چکاوک بیابانی پیدایش می شود و پس از نوشیدن آب به صخره ها و لانه اش باز می گردد.

همینطور که در یکی از فیلم هایی که از این پرنده گرفته شده است می بینید، با استفاده از پاهای قوی اش، همانند گنجشک به صورت جفت پا می پرد و به راحتی با پنجه ی پاهایش سطح صخره ها را می گیرد و از صخره های صاف به راحتی بالا یا پایین می رود.

کمرکولی بزرگ در دره های صخره ای و تنگ (نِرگ در گویش محلی)، حاشیه های نیمه بیابان دارای درختان پراکنده به سر می برد. هر دو جنس نر و ماده با کمک هم آشیانه شان را بر سطح صخره ها به صورت آویزان از گِل می سازند و سوراخ کوچکی در بالای آن ایجاد می کنند. در منطقه ی بستک مشاهده شده است که از شیره ی درخت بنه (سقز) نیز برای محکم سازی و دوام بیشتر لانه استفاده می کند. این لانه در سال های بعد هم مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

درون لانه را با علف، پر و مو برای جوجه آماده می کنند. 5 تا 7 تخم می گذارد و مادر بر روی تخم ها می خوابد. در طی این مدت، پرنده ی ماده به وسیله ی پرنده ی نر تغذیه می شود. پس از اینکه جوجه ها سر از تخم بیرون آوردند و این وظیفه ی مادر به اتمام رسید، هر دو پرنده کار غذا دادن به جوجه ها را انجام می دهند.

در ایران بومی و فراوان است و به همین دلیل بسیاری آن را Persian Nuthatch می نامند. تقریباّ در تمام ایران به جز سواحل خلیج فارس و دریای خزر وجود دارند. در شیراز و شهرهای اطراف این پرنده به بلبل کَمَر نیز معروف است.

در کوخرد و شهرستان بستک فقط می توان آن ها را در دره های صخره ای عمیق و تنگ(نِرگ در گویش محلی) پیدا کرد و یا در فصل تابستان در نزدیکی چشمه ها و آبگیرهای طبیعی (آودون در گویش محلی) برای چند لحظه مشاهده کرد. فقط شکارچیان و شاید چوپانان و افرادی که در فصل تابستان به دنبال عسل طبیعی به کوه می روند کمرکولی بزرگ را دیده اند و از وجود آن اطلاع دارند. بسیاری از مردم اسم آن را نمی دانند و یا اگر این پرنده را ببینند نمی شناسند.

در کشورهای همسایه ی ایران همانند عراق، ترکیه، قزاقستان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان،آذربایجان، گرجستان، روسیه، افغانستان و پاکستان نیز وجود دارد.