پرندگان کوخرد

قبا سَوزو در گويش كوخردی به معنی قبا سبز می‌باشد و مشابه نام سبز قبا در فارسی است البته سبزقبا در فارسی به Indian Roller  یا European Roller   گفته می‌شود که در گویش کوخرد و اطراف، کراشکین (kraashking) نامیده می‌شود.

زنبور خوار کوچک  بومی جنوب ایران است و در هر فصلی از سال در محدوده‌ی بخش کوخرد دیده می‌شود. این پرنده از راسته‌ی سبزقباسانان (Coraciiformes)  و تیره‌ی زنبورخواریان (Meropidae)  می‌باشد که به طور کلی پرندگانی اجتماعی با رنگ‌آمیزی زیبا و بال‌های دراز هستند که دم آن‌ها نسبتاً بلند است و نر و ماده‌ی آن‌ها هم‌شکل هستند. زیر گونه‌ای که در جنوب ایران زندگی می‌کند beludschicus  است که نسبت به نژاد غربی آن، cyanophrys  فقط خط سیاه‌رنگ زیر گلویش باریک‌تر است. ...

  نام فارسی: تیهو

نام محلی: کَوگ توی (Kawg e Toi)

نام علمی: Ammoperdix griseogularis

نام انگلیسی: See-see Partridge

تیهو یا کبک تیهو از راسته‌ی ماکیان سانان و تیره‌ی ماکیانان می‌باشد، حدود 24 سانتیمتر طول دارد و بومی ایران است. در جنوب ایران و به خصوص استان هرمزگان جمعیت آن بیشتر از دیگر کبک‌هاست و شکارچیان به شدت به آن علاقه دارند.

در کوخرد و روستاهای توابع وقتی می‌خواهند از نرمی و خوشمزگی گوشتی تعریف کنند آن را به گوشت کبک تشبیه می‌کنند.

تیهوی ماده در حال نوشیدن آب

شکارچیان محلی در هنگام طلوع یا غروب آفتاب ، نزدیکی‌های چشمه‌های آب شیرین در کدک (1) کمین می‌کنند و با تفنگ ساچمه زن این پرندگان را می‌زنند تا در موقع ناهار یا شام با آن شکم خود و فرزندان خود را پر کنند. بسیاری از شکارچیان به جای تفنگ از لی  (Lee) (2) استفاده می‌کنند و آن را برای شکار کبک آماده کرده، با استفاده از تکه‌ای چوب، در بالای چشمه‌های آب برمی‌افرازند و به محض اینکه تعدای از پرندگان در زیر لی قرار گرفتند، آن تکه چوب را که با طنابی به داخل کومه وصل است از زیر لی می‌اندازند و شکارچیان بلافاصله پرندگان پیچیده در لی را یکی یکی از تور جدا کرده و سر می‌برند. گاهی هم آن‌ها را به خانه آورده و در قفس یا در اتاقی نگهداری می‌کنند؛ ولی بیشتر علاقمندان به نگهداری پرندگان ازکوک ککر(3)  یا کَوگَزیر (4) خوششان می‌آید.

چون تعداد چشمه‌های آبی که... ادامه مطلب

(1) کِدَک: کومه، کمینگاهی که شکارچیان برای استتار از آن استفاده می‌کنند.

(2) لی (Lee) : تور ماهیگیری

(3) کَوگ کَکَر (Kawg e Kakar): کبک، Chukar (Alectoris chukar) 

(4) کَوگَزیر (Kawgazeer): جیرفتی، Grey Partridge (Perdix perdix)

 نام فارسی: سنگ چشم خاكستری (سنگ چشم بزرگ)

نام محلی: گاتَرگ حرومی (Gaatarg e Haroomi)

نام علمی: Lanius excubitor

نام انگلیسی: Great Grey Shrike

سنگ چشم خاکستری بزرگترین پرنده‌ی ایرانی از راسته‌ی گنجشک سانان و تیره‌ی سنگ چشمیان است که حدود 25 سانتیمتر طول دارد. این پرندگان مهاجم و حشره‌ خوارند و منقار آنان کلفت و نوک آن قلاب مانند است و معمولا صدای بلند و دلنشینی دارند.

سنگ چشم خاکستری اغلب بالای درختان و بوته‌ها به صورت تقریباً عمودی می‌نشیند و با چشمانی باز اطراف را می‌نگرد و منتظر شکار است.

نام فارسی: دم جنبانک ابلق

نام محلی: مزیری (moziree)

نام علمی: Motacilla alba

نام انگلیسی:  Pied Wagtail یا  White Wagtail

در فصل های پاییز و زمستان این پرنده‌های زیبا درکوچه و خیابان های کوخرد و کوه و صحراهای اطراف در حال راه رفتن بر سطح زمین یا پرواز موج دار خود در آسمان هستند. مزیری در گویش کوخردی و به طور کلی شهرستان بستک به معنای کشاورز می‌باشد و به این خاطر به دم جنبانک ابلق اطلاق شده است که بیشتر دور و بر آب‌ها و در مزارع کشاورزی آبیاری شده به سر می‌برد. البته در اطراف آب‌های شیرین سدها و آبگیرهای فصلی همانند لمبیر ملکی و همچنین در کناره‌های رودخانه‌ی مهران نیز دم جنبانک‌های ابلق قابل مشاهده هستند که با دم‌هایی جنبان به دنبال حشرات و مورچه‌ها می‌دوند و سر و صدایشان هنگام پرواز توجه هر رهگذری را به خود جلب می‌کند.

نام فارسی: دیدومَک

نام محلی: تِتیوَک (Tetivak)

نام علمی: Vanellus indicus  یا Hoplopterus indicus

نام انگلیسی: Red-Wattlled Plover یا  Red Wattlled Lapwing

دیدومک  از راسته ی آبچلیک سانان (Charadriidae) و تیره ی سلیمیان (Charadriiformes) است. پرنده‌ای است پر سر و صدا، در سکوت شب، صدایش حتی از فاصله‌ی یک کیلومتری هم شنیده می‌شود و حدود 33 سانتیمتر طول دارد و همانند ساير آبچليك سانان در حول و حوش آب‌ها به سر می‌برد. 

کودکی‌ام را به یاد می‌آورم، تابستان‌هایی گرم، گاه شب‌هایی آنقدر شرجی که قدرت نفس کشیدن را از انسان سلب می‌کرد و گاه آنقدر خشک با چاشنی تشباد (1) که حتی شبها هم پوست را کباب می‌کرد؛ ولی در هر دو حالت در تاریکی شب و از روی کپر (2) و سِجَم (3) صدای دیدومک را می‌شد از دریاچه‌ی لمبیر مَلِکی و ساحل رودخانه‌ی مهران به وضوح شنید.

گهگاهی صدای تِ تی وَک آن‌ها را دقیقا از بالای سر و با فاصله‌ای اندک در تاریکی شب احساس می‌کردم. شباهت نام این پرنده در فارسی و گویش کوخردی جالب است و ظاهرا هر دو از صدای آن الهام گرفته شده است، عده‌ای آن را تِ تی وَک و عده‌ای دیگر دیی دو مَک شنیده‌اند.

(1) تشباد: آتش باد، بادی سوزاننده، گرم و خشک است که در فصل تابستان در استان هرمزگان و استان‌های جنوبی می‌وزد.

(2) کَپَر: کلبه‌ای است که از تنه و شاخه‌ی درخت نخل و درختان بومی دیگر به منظور نشستن و استراحت بر آن و در زیر سایه‌ی آن ساخته می‌شود.

(3) سِجَم: همانند کپر ولی کوتاه‌تر از آن و در حدود یک متراست و فقط از سطح بالایی آن برای نشستن و خوابیدن استفاده می‌شود.

ادامه مطلب